Robotjournalistiek: zijn menselijke journalisten nog nodig?

Robotjournalistiek komt in de afgelopen jaren vaak in de media aan bod. Al sinds 1955 worden de eerste stappen van de technologie gezet. Robotjournalistiek is namelijk nauw verwant aan machine learning en artificiële intelligentie. Het betekent dat machines of computers taken kunnen uitvoeren die kenmerkend zijn aan de menselijke intelligentie. In veel gevallen kan de AI dit echter beter en sneller dan wijzelf. Onder AI valt bijvoorbeeld Google Maps. De app kan op basis van AI de verkeersdrukte voorspellen en op basis daarvan een alternatieve route voorstellen. Ook slimme spraakassistent Siri en Google Assistant kunnen we zien als vormen van AI.  

Robotjournalistiek houdt in: het automatisch genereren van nieuwsartikelen door middel van computersoftware. Er is hierbij geen directe bemoeienis van journalisten van vlees en bloed benodigd. Je gooit als het ware de ingrediënten voor een nieuwsbericht bij elkaar in een programma en de software maakt er vervolgens een lopend verhaal van. De woordkeuze, tone of voice, verhaalopbouw en schrijfstijl kunnen ingesteld worden. Zo kan de software een artikel tikken voor een printmagazine en vervolgens een aangepaste vorm maken voor de website. Alle gegevens moeten wel eerst door een ‘echte’ journalist worden ingevoerd. 

Robotjournalistiek wordt voornamelijk ingezet voor artikelen waar veel data mee gemoeid gaat, zoals sportuitslagen, financieel nieuws en het weer. Het automatiseren van dit soort nieuwsartikelen is het makkelijkst, omdat er doorgaans dezelfde termen gebruikt worden. Bij een voetbaluitslag wordt bijvoorbeeld benoemd welke speler, van welke club, in welke minuut van de wedstrijd een goal heeft gescoord. Een robot kan dit sneller dan een menselijke journalist. De robotjournalist is namelijk in staat om in een fractie van een seconde in een artikel te vermelden dat een voetballer heeft gescoord. Bij een menselijke journalist neemt dit waarschijnlijk enkele minuten in beslag. Er moeten namelijk een paar zinnen geschreven worden, waarvan moet worden bedacht waar in het artikel dit nieuws moet worden geplaatst, en de spelling en grammatica moet worden gecheckt. 

Kan niet tippen aan een mens van vlees en bloed 

Robots zijn op dit moment echter nog niet in staat om alle verhalen van journalisten over te nemen. Ze zijn niet in staat tot het maken van gedachtesprongen en het afnemen van interviews. Dat komt onder meer omdat een menselijk gesprek erg lastig is om te reproduceren of te begrijpen voor een computer. De context van een gesprek en wanneer een gesprek eindigt zijn niet te programmeren. Een zin kan bovendien heel veel verschillende betekenissen hebben. Iets kan op veel manieren gezegd worden. Welke variant de juiste is, is voor de robotjournalist ingewikkeld. Door steeds meer voorbeelden voor te schotelen aan de robotjournalist, is het goed mogelijk dat het deze aspecten in de toekomst beter aan kan.  

Een menselijk gesprek is erg lastig om te reproduceren of te begrijpen voor een computer”

Toch zijn er andere onderdelen waarop een robotjournalist niet kan tippen aan de menselijke verslaggever. Een belangrijk aspect waar het de robotjournalist aan ontbreekt is het hebben van emotie. Je kunt een computer leren hoe je emotie overbrengt, met welke woorden je dat doet en hoe je deze zinnen formuleert. Echter is het de vraag of en computer gegenereerde tekst je ooit zou kunnen raken, zoals een tekst van een mens van vlees en bloed dat kan. Een robotjournalist is nog altijd slechts een apparaat, en apparaten hebben geen ziel.   

Zijn menselijke journalisten nog wel nodig? 

Hoewel de robotjournalist de traditionele journalist niet op alle vlakken kan evenaren, is er ook angst voor de vooruitstrevende ontwikkeling van artificiële intelligentie en robotjournalistiek. Zijn er straks nog wel journalisten van vlees en bloed nodig om het nieuws te produceren? Het antwoord op die vraag is kort gezegd: ja. De manier van werken zal voor traditionele journalisten echter wel veranderen. Robotjournalisten zijn misschien adequater, sneller en minder foutgevoelig, maar op deze manier hebben journalisten hun handen vrij om zich te focussen op het toevoegen van journalistieke waarde, zoals context, duiding en quotes. Menselijke journalisten zullen dus feiten blijven filteren en ordenen.  

Wat kan die robotjournalist dan wel overnemen? Omdat de robot in staat is om te interpreteren door voetbaluitslagen van de afgelopen jaren te vergelijken, kan de robot vervolgens opmaken dat de uitslag van een bepaalde wedstrijd opvallend is, in vergelijking met andere uitslagen van voetbalwedstrijden. Daar kan het vervolgens een nieuwsartikel over schrijven. Dit kan volledig geautomatiseerd: van het opmerken van een opvallende gebeurtenis, tot het produceren van een artikel erover.  

De waarde in de robotjournalistiek ligt hem vooral in het ontdekken van onregelmatigheden. Een traditionele journalist doet er meerdere dagen over om duizenden documenten te doorgronden, maar een computer kan binnen enkele minuten of zelfs seconden al deze gegevens doorspitten. De robotjournalist is nu eenmaal sneller dan het menselijk oog. 

Er wordt nog altijd veel onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van robotjournalistiek. Dat zorgt ervoor dat het nu nog een prijzige aangelegenheid is. Echter is de verwachting van onderzoekers naar de automatiseringstechnologie dat de robotjournalist op de lange termijn een stuk goedkoper zal zijn dan een traditionele journalist.  

“Apparaten hebben geen ziel” 

Robotjournalistiek wordt op journalistieke redacties ook voornamelijk gezien als een hulpmiddel voor de journalisten die er in dienst zijn. In een niet-coronatijdperk vinden bijvoorbeeld ontzettend veel sportwedstrijden plaats, waarbij de redactie normaliter kiest welke wedstrijd het belangrijk genoeg vindt om te verslaan. Redacties hebben over het algemeen niet genoeg personeel beschikbaar om élke wedstrijd te behandelen. Een wedstrijd tussen Club Brugge en Anderlecht is over het algemeen belangrijker dan wedstrijden uit de tweede klasse. Door robotjournalistiek kunnen deze berichten alsnog geschreven worden.  

De tool PASS (Personalized Automated Soccer texts System) schrijft automatisch nieuwsberichten op basis van de informatie die sportdataleverancier Gracenote aanlevert. Daarnaast wordt er voornamelijk geëxperimenteerd met geautomatiseerde berichtgeving door grote persbureaus, zoals het AP. In Nederland maken grote nieuwsmedia ook al gebruik van robotjournalistiek. De NOS zette robotjournalistiek in bij verkiezingen en gebruikte daarvoor data van het ANP. RTL Nieuws heeft de redactietool ADAM, die lokaal nieuws moet brengen. 

Kun je zien of een artikel door een robotjournalist is geschreven? 

Onderzoek van de Universiteit van Karlstad (Zweden) wijst uit dat het voor de lezer weinig verschil maakt of een nieuwsbericht door een robot of de mens gemaakt is. Onderzoeker Christer Clerwall legde een groep lezers twee simpele nieuwsberichten over hetzelfde onderwerp onder hun neus. Eén was geschreven door een journalist, de ander door een computerprogramma. Beiden stukken waren ongeveer even goed geschreven, het robotbericht was naar verluidt iets ‘saaier’, maar ook een stuk informatiever, betrouwbaarder en objectiever.  

Uit een onderzoek van Hille van der Kaa, voormalig hoofdredacteur van een Nederlandse krant, blijkt dat lezers bij verhalen over financiële data meer vertrouwen stellen in het woord van de computer dan in die van de journalist. Bij sportverhalen zijn nieuwsconsumenten dan weer minder enthousiast over de robotschrijver. Ook de ondervraagden merken op dat een tekst door een robot geen échte emotie kan bevatten. 

De technologie omtrent geautomatiseerde berichtgeving is dusdanig gevorderd dat robotjournalisten veel van de taken van journalisten over kunnen nemen. Echter is de implementatie ervan nog lang niet op alle redacties merkbaar. Het kost veel geld en tijd, en de ontwikkeling is in volle gang. De komende tijd hoef je niet te vrezen dat onze artikels door een robot worden geschreven. Of die dag er ooit zal komen, daar kunnen we enkel over speculeren.