Richtlijn intellectuele eigendom is doos van Pandora

De Europese Commissie heeft op 26 april 2006 een voorstel ingediend voor een richtlijn die inbreuken op intellectuele eigendomsrechten strenger zal bestraffen in alle Europese lidstaten. Echt nieuw kan u het voorstel bezwaarlijk noemen, want het is een samenvoeging van twee eerdere voorstellen die al in juli 2005 werden gelanceerd, maar door het Hof van Justitie werden afgekeurd op grond van een procedurefout.

De Commissie heeft haar huiswerk echter opnieuw gemaakt, zodat nu de essentie van de richtlijn kan worden bediscussieerd. Uitgangspunt is dat inbreuken op intellectuele eigendomsrechten, zoals namaakproducten en piraterij, strafrechtelijk moeten worden gesanctioneerd van zodra zij op commerciële schaal worden gepleegd.

Dergelijke inbreuken vormen volgens de Commissie een bedreiging voor de samenleving, niet alleen omdat de gezondheid van consumenten in het gedrang kan komen (b.v. onveilig namaakspeelgoed), maar vooral omdat de intellectuele eigendomsrechten een cruciaal onderdeel vormen van onze kenniseconomie. De strijd tegen de namaakproducten en piraterij mist echter de nodige efficiëntie doordat er geen uniforme bestraffing doorheen Europa bestaat en elke lidstaat een eigen strafvervolgingsbeleid heeft.

Er is weliswaar sinds 2004 een richtlijn die schadelijders een betere bescherming verleent door ondermeer inbeslagnames, vernietiging van namaakmateriaal en schadevergoedingen gemakkelijker toe te kennen. Die richtlijn is ondertussen omgezet in verschillende lidstaten (in België is er nog maar een voorontwerp), maar volstaat blijkbaar niet om namakers af te schrikken.

Daarom legt de nieuwe richtlijn in elke lidstaat maximumstraffen op van minimaal vier jaar gevangenisstraf en €100.000 (soms zelfs €300.000) geldboete. Het zal niet verbazen dat de muziekindustrie het voorstel met open armen ontvangt. Nochtans bestraft de voorgestelde richtlijn geen piraterij in de privé-sfeer, zoals het illegaal downloaden van muziek of software voor thuisgebruik.

Integendeel worden enkel ‘op commerciële schaal gepleegde opzettelijke inbreuken’ geviseerd. En daar knelt het schoentje, want vanaf wanneer is er sprake van een ‘commerciële schaal’? Is de verkoop van een illegale kopie van één muziek-cd aan 500 mensen ‘commerciële schaal’? Allicht. Aan tien mensen? Wat als het niet om muziek maar om dure software gaat?

Eens de richtlijn is omgezet, is het aan de nationale rechter om hierover te oordelen, al staat nu reeds vast dat rechtszekerheid zoek is. Hoewel de nieuwe richtlijn een interessant wapen vormt in de strijd tegen illegale software, mag de IT-sector niet te vroeg juichen. De richtlijn bestraft immers opzettelijke inbreuken op bijna alle soorten intellectuele eigendomsrechten, en bestraft zelfs de poging tot en het aanzetten daartoe.

Hier rijst er misschien een probleem, omdat softwareproducenten vaak doelbewust softwarepatenten (moeten) schenden en zich aldus blootstellen aan strafrechtelijke vervolging. Inbreuken op intellectuele eigendomsrechten zijn vaak complex en laten van tevoren niet altijd toe om vast te stellen of er effectief sprake is van een inbreuk, laat staan van een poging tot inbreuk.

Denk maar aan SCO tegen IBM (auteursrechten Linux-kernel), het plagiaat van Madonna (Frozen) of de zaak rond de Da Vinci Code. In combinatie met een vage wettekst kan dit aanleiding geven tot vervolging van bonafide bedrijven. Ook al is het nog te vroeg om de precieze draagwijdte van de voorgestelde richtlijn te beoordelen, toch is het gevaar van een te algemene strafbepaling dus nu al te onderkennen. Wordt dus vervolgd.