“België moet uitmunten in een vakgebied en naar de wereldtop gaan”

Professor Gilbert Declerck is al van het begin af betrokken bij het Leuvense onderzoekscentrum voor halfgeleiders IMEC. De afgelopen tien jaar was hij er CEO, maar op de eerste dag van de zomervakantie gaf hij die fakkel door: "Luc Van den hove en ik hebben altijd een tandem gevormd. Nu gaat hij aan het stuur zitten, maar ik zal achteraan even hard blijven trappen als vroeger."

Is er in de 25 jaar IMEC veel veranderd?
Aanvankelijk was IMEC vrij academisch. Dat is na verloop van tijd veranderd. We zijn meer tussen de academische wereld en de technologie-industrie gaan staan.
In de loop der jaren hebben we ook geleerd te focussen. We zijn onze activiteiten gaan concentreren om zo in een beperkt aantal vakgebieden naar de wereldtop te streven. Het ‘me too’– werk is er meer en meer uitgegaan. En door nieuwe dingen te doen, hebben we ons in de kijker gewerkt bij de halfgeleiderindustrie.

Heeft IMEC geweten van de crisis?
We zijn nog gespaard gebleven. We zien wel dat onze partners gaan onderhandelen over de prijzen. Het zijn harde tijden en overal moet bespaard worden. Maar de bedrijven sluiten nog wel contracten af, dus ze geloven nog in innovatie. Ze zien onderzoek ook als een mogelijkheid om uit de crisis te geraken. De sterke bedrijven investeren nu in nieuwe dingen. De ondernemingen die dat niet doen, zullen na de recessie een ernstig probleem hebben.
Er is ook een positief gevolg van de crisis. Bedrijven zijn in moeilijke tijden immers meer bereid om samen te werken volgens het model van IMEC (zie kader). Door bij ons model aan te sluiten, besparen ze geld. Daarom zal de omzet van dit jaar niet veel lager liggen dan die van vorig jaar. En dat was een recordomzet. We mogen niet klagen.

We zien vaak dat Belgische bedrijven verkocht worden voor ze echt groot zijn. Recentste voorbeeld is Metris. Kunnen we onze eigen bedrijven niet hier houden?
Metris is door Nikon gekocht omdat het een parel is. We mogen heel blij zijn dat een Japanse mastodont interesse heeft, het overneemt en er iets mee wilt doen. Ze gaan het niet meteen leegzuigen. Toch niet volgens de laatste berichten. Er zit heel veel talent, heel veel kennis.
Als bedrijf kun je opeens veel geld hebben en heel groot worden. Maar de kans dat zoiets in België gebeurt, is klein. De andere mogelijkheid is dat je door een grote concurrent wordt opgegeten. Als men maar zorgt dat een bedrijf actief blijft in het land, is het volgens mij in orde.
 

Liever de kennis in het land houden, zelfs al is die in handen van een buitenlands bedrijf?
Als dat de weg is om te groeien of om te blijven bestaan, dan moet het maar. Metris was op weg om groot te worden, maar dan kwam de crisis en verloor het klanten. Ze hebben schulden gemaakt, er moest iets gebeuren. Ze hadden niet veel andere opties dan een moeder met veel geld zoeken. Het is beter zo dan dat Metris failliet zou gaan en opgedoekt moest worden.
Ik denk dat we realistisch moeten zijn. Metris heeft gespeeld en goed gespeeld. Maar de economische omstandigheden waren onvoorspelbaar tegen.
 

De regio rond Bergen is bezig met de Digital Innovation Valley op te richten door er technologiebedrijven te clusteren. Heeft zoiets zin?
In België moeten we clusteren en naar de wereldtop gaan. We hebben geen keuze. We moeten proberen om uit te munten in een aantal vakgebieden. Dat doe je door bedrijven samen te zetten, door ze te laten samenwerken. Maar vergeet niet dat andere landen dat ook proberen en zij hebben vaak meer geld. Denk maar aan Frankrijk of Duitsland.
Maar er zit niets anders op, we moeten wel proberen. Neem bijvoorbeeld IMEC. Had het 25 jaar geleden zin om IMEC op te richten in een klein land zonder halfgeleiderindustrie? Als je van op afstand kijkt, zou je zeggen van niet. Maar vandaag staan we op de wereldkaart en zijn we nummer één in onafhankelijk onderzoek. Nu zie je dat ook andere landen een IMEC proberen te starten.

Kan de overheid iets extra’s doen om innovatie te stimuleren?
We moeten onze mensen ervan bewustmaken dat we niet op een eiland leven. De economie is bikkelhard en er zijn honderden miljoenen mensen in verre landen die vooruit willen en keihard werken. Ze zullen onze landen overspoelen met nieuwe producten. Als we nu geen keuzes maken en daarvoor gaan, zullen we armer en armer worden. Wat zich nu afspeelt, is de verspreiding van rijkdom over de wereld. West-Europa heeft een paar generaties boven zijn stand geleefd, maar dat zijn we aan het kwijtspelen.
Vlaanderen in Actie (het toekomstplan van de Vlaamse regering, nvdr.) omvat goede acties om mensen te mobiliseren en om de neuzen in dezelfde richting te krijgen. We moeten eerst maar proberen om in eigen land samen te werken en niet te concurreren. En pas dan gaan we iets betekenen in de wereld.

België is een land van kmo’s. Kunnen die aan innovatie doen?
Absoluut, dat moet. Ze kunnen aan innovatie doen in de manier waarop ze verkopen, de manier waarop ze produceren en door nieuwe dingen in hun producten te verwerken.
Als een kmo niet innoveert, wordt het lokaal een hele kleine speler. Tot er opeens een product opduikt dat beter en goedkoper is en dan heeft het een probleem.

Er is veel kritiek op het Europese patentenbeleid. Hoe staat u daar tegenover?
Ik vind het erg dat er nog steeds geen Europees patent bestaat. We moeten een tekst in ongelooflijk veel talen vertalen als we een patent in heel Europa willen vastleggen. En dat remt innovatie. Het is ook duur. Kmo’s gaan bijvoorbeeld nooit een patent nemen, want dat kost hen te veel geld.
Als België eind dit jaar voorzitter van de EU wordt, dan is dat een van de zaken die naar voren worden geschoven vanuit het wetenschapsbeleid.

Komt het Europese patent er ooit?
Waarschijnlijk wel, maar vraag me niet wanneer. Iedereen vindt het zinnig. Maar het moet er komen. Als de crisis erger wordt of als er nieuwe crisissen komen… Als Europa zijn concurrentiekracht begint te verliezen, dan gaan we wel dat soort dingen moeten doen. Europeanen beseffen onvoldoende wat er in de wereld gebeurt, in China en India. Dat zijn eigenlijk geen ontwikkelingslanden meer, want daar gebeuren fantastische dingen. Ze gaan ons voorbijsteken, en wij zitten erbij en kijken ernaar.
 

Het IMEC-model
IMEC doet aan open innovatie. "Dat is geen open deur", volgens Gilbert Declerck. "Het betekent dat je bedrijven samenzet die bereid zijn om in het precompetitieve domein samen te werken en de kost van het onderzoek te delen. Ze delen de kosten én de resultaten. Maar enkel wie deelt in de kosten, krijgt ook de resultaten." IMEC laat dus concurrenten samenwerken voor het onderzoek. Op basis van de resultaten gaan zij elkaar daarna beconcurreren met producten.
De intellectuele eigendom uit IMEC-onderzoeken komt voor 95% ook het IMEC toe. Ze mogen daarmee doen wat ze willen. Vandaar dat IMEC ook kennis ter beschikking stelt aan Belgische kmo’s.