Smart Cities: België vs Barcelona

Slimme straatlampen, sensoren die beschikbare parkeerplaatsen aangeven of zelfs gratis wifi, het zijn nog maar een paar elementen die je kan tegenkomen in een smart city en zo op zichzelf geven ze je nog steeds geen beter zicht op het totaalplaatje. Om dat resultaat te bereiken, moeten we de verschillende pijlers waaruit een smart city is opgebouwd onderzoeken.

Pijler 1: Het technologische aspect

Het meest voor de hand liggende onderdeel van een smart city is technologie, maar er zijn verschillende manieren waarop een stad technologisch ‘smart’ kan zijn. In zijn meest eenvoudige vorm kan een stad digitaal en informatief zijn. Via een online portaal, meestal een website of app, kunnen inwoners informatie raadplegen over hun stad en met elkaar delen om zo stadsdiensten te verlossen van een veelvoud aan eenvoudige en tijdrovende vragen.

De volgende stap in de ontwikkeling is het werken naar een intelligente stad, voornamelijk door het implementeren van de meest recente technologieën en deze up to date te houden. Zo werk je er actief aan om het leven van de inwoners te verbeteren. De volgende stap is de zogenaamde cognitieve smart city, waarbij de data die verzameld worden ook actief worden ingezet door bijvoorbeeld gebruik te maken van artificiële intelligentie om zo een dynamische stad te creëren die zich aanpast aan zijn inwoners.

Pijler 2: Het menselijke aspect

Een smart city gaat niet enkel over het intelligent zijn van parkeerplaatsen, gebouwen en administratie. Het menselijke aspect is eveneens van cruciaal belang. Intellectueel en sociaal kapitaal vormen de basis van de ontwikkeling van een slimme stad. Om het concept uit te werken, zijn de juiste mensen nodig. Die doelstelling kan bereikt worden door op zoek te gaan naar nieuw personeel met de juist kwalificaties of door hen op te leiden.

Niet alleen technische profielen zijn gewenst, ook managementfuncties zijn essentieel om het overzicht te behouden over verschillende projecten. In veel gemeenten zien we bijvoorbeeld nog al te vaak dat elk departement zijn eigen ding doet, zonder al te veel overzicht. Een smart city manager is in dit geval geen slechte toevoeging aan het team van leidinggevenden. Aan de keerzijde van de medaille spelen de inwoners van de stad een cruciale rol, big data kan dan wel inzicht geven over de populariteit van de huidige smart systemen, maar een smart city groeit pas wanneer er nieuwe ideeën worden uitgewerkt en die ontstaan meestal uit de nood van de populatie.

Pijler 3: Het bureaucratische aspect

Het beheersorgaan speelt eveneens een cruciale rol in het uitbouwen van een smart city. Individuele initiatieven kunnen best wat succes genieten zonder de steun van de gemeenten, maar om het maximale potentieel van een smart city te bereiken moeten ook zij aan boord zijn. ICT-netwerken onderhouden is bijvoorbeeld een kost-intensieve bezigheid en vooral smartprojecten die te maken hebben met zaken zoals transport zullen baten bij een samenwerking met het gemeentebestuur (op kleine schaal) en de overheid (op nationale schaal).

Een ander voorbeeld zijn zaken die te maken hebben met energie en waar er bijna uitsluitend met overheden moet samengewerkt worden omdat veel van deze smartprojecten een mogelijke impact zullen hebben op het straatbeeld (slimme straatlampen bijvoorbeeld). Verder is er eveneens een duidelijk voordeel wanneer data management gebeurt op stedelijk niveau en niet individueel per project, wat de toekomstige groei nadelig kan beïnvloeden.

Case: Smart cities in België

Jaarlijks publiceert het Belgische Smart City Institute (SCI) een smart city barometer en ook dit jaar stonden daarin interessante cijfers te lezen. Aan het onderzoek namen 123 van de 589 Belgische gemeenten deel, verspreid over de verschillende gewesten en uit het resultaat bleek dat zo’n 73 procent van de deelnemende gemeenten smart cities associeert met een digitalisering van de stad (pijler 1) en 63 procent met duurzame stadsontwikkeling. 57 procent van de ondervraagden vindt echter ook een verbetering van de levenskwaliteit belangrijk.

Een smart city zijn schrikt de steden duidelijk niet af, maar de lage gemiddelde zelfevaluatie per provincie wijst erop dat er heel veel gemeenten zijn waar er nog niet voldoende nagedacht wordt over het concept.

De beslissingen die gemaakt moeten worden over smart city projecten lijken in landelijke gemeenten het grootste deel bij de burgemeester en de gemeenteraad te liggen, terwijl dat bij stedelijke gemeenten meer de agentschappen en overheidsdiensten zijn in samenwerking met de burgemeester.

Toch blijkt dat er in 87% van de gevallen geen specifiek smart city plan is. Er is dus best nog wat werk aan de winkel in ons land en het loont om al eens naar andere steden te kijken in het buitenland, zoals bijvoorbeeld Barcelona.

Case: Barcelona

Barcelona is al sinds 2012 aan het werk met smart city initiatieven en heeft daardoor een zeer grote voorsprong opgebouwd. De implementaties zijn overal te vinden: parkeerplaatsen zijn bijvoorbeeld voorzien van sensoren die vanop afstand aan bestuurders kunnen doorgeven waar er zich vrije plaatsen bevinden; zo reduceerde men de hoeveelheid emissie in de stad gevoelig.

Er werd ook volop geïnvesteerd in slimme LED-verlichting, die zuiniger in verbruik is én pas aangaat als er iemand in de buurt komt. Op deze manier verlaagde de stad zijn energieverbruik met 30 procent.

Barcelona introduceerde in 2009 ook al een deelfietsproject, ruim twee jaar voor dat het geval was in Antwerpen. Wie liever het openbaar vervoer neemt kan in Barcelona terecht op hybride bussen en elke halte wekt er zijn eigen energie op aan de hand van zonnepanelen.

Ook op het vlak van ordehandhaving heeft Barcelona een stapje voor. Op drukke locaties, zoals de Plaza del Sol, zijn sensoren geïnstalleerd die geluidsoverlast detecteren, zodat daar snel opgetreden kan worden. Op zich geen enorm ingewikkelde technologie, maar wel één die ook in ons land van pas zou kunnen komen. Hopelijk maakt België er dus snel werk van.