‘SEPA is een enorm project zonder duidelijke leiding

Zeventig procent van de IT-uitgaven bij de Belgische banken, zijn erop gericht de bestaande systemen aan te passen aan nieuwe wetten en regels, zegt Jozef Van den Nieuwenhof, directeur van het departement organisatie en bancaire informatica bij de Belgische Federatie van het Financiewezen. En daarin lijkt de komende tijd niet veel verbetering te komen.

De IT-afdelingen van de banken is geen rust gegund. Eerst overleven ze Y2K en de lancering van de euro. De inspanningen voor Basel 2 zijn nog niet helemaal achter de rug, of daar loeren al de eerste deadlines voor SEPA achter de hoek. IT Professional: De banksector kijkt in januari 2008 tegen de eerste deadline voor SEPA aan. Betekent dat een even grote inspanning als Y2K of de euro?
Jozef Van den Nieuwenhof (Belgische Federatie van het Financiewezen): Ik denk dat SEPA groter is dan de euro. Het heeft wel een minder vaste tijdslijn. Voor de euro was dat om middernacht bij de jaarovergang, voor SEPA is er een planning van 2008 tot 2010 en daar zit nog wel wat marge op.

Aan de andere kant is SEPA veel breder. Het omvat alle betaalinstrumenten, en het heeft impact op iedereen: de consument, de bedrijven, de overheid. Het gaat ook dieper in alle systemen. En er is geen duidelijke projectleiding. Y2K, daar kon je gewoon niet omheen. Bij de euro had je figuren als minister Maystadt die daar fel achter stonden. SEPA, dat zijn een paar vage richtlijnen van de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank. 62 grote banken hebben dan die last op hun eigen rug genomen door de European Payment Council op te richten. Die 62 stellen een systeem op dat door 7.000 banken en al hun klanten moet worden gebruikt. Het is zelfregulatie, en dat heeft voor- en nadelen.

Het is dus een zeer omvangrijk project zonder duidelijke projectleiding en met een hoop floue richtlijnen. Europees Commissaris (van interne markt) McCreevy, één van de grote verdedigers van SEPA, zegt dat SEPA per jaar 100 miljard euro oplevert. Maar als je doorvraagt, blijkt dat dat geld vooral uit e-invoicing moet komen. Iets wat helemaal niet in SEPA staat, maar misschien in SEPA 2 of 3. Dus we leggen nu misschien de basis om later via e-invoicing en een geïntegreerde waardeketen die winst te kunnen maken. Maar dan moet er eerst nog veel water door de Schelde vloeien, zeggen ze in Antwerpen.

Dus u zegt dat de verwachtingen van de Commissie rond SEPA te optimistisch zijn?
Ze zijn vreselijk optimistisch en op lange termijn. Wij hopen dat SEPA een short term pain voor een long term gain wordt. Maar die long term gain, dat zijn tien vogels in de lucht, en het zijn dingen die niet de banken maar de ondernemingen moeten waarmaken.

De opbrengst is dus misschien overschat. Zijn de inspanningen onderschat?
Nee, want voor twee van de drie betaalinstrumenten slaagt de EPC erin om een mooi scenario uit te schrijven. Voor kaarten is het wat moeilijker, maar voor domiciliëringen en overschrijvingen zijn er mooie rule books en implementation guides. Het probleem is wel: de fundering is een standaardfunctionaliteit.

Onze Belgische overschrijvingen staan veel verder. Bijvoorbeeld, in de Europese overschrijving zit nog geen gestructureerde mededeling. Dus wij moeten SEPA invoeren met die nieuwe minimale normen. En dan moeten we beginnen met wat men noemt additional optional services.

Wat zijn de gevolgen van het verlies van die gestructureerde mededeling?
Wij verliezen die niet, België zal die zo snel mogelijk toevoegen aan de Belgische versie, in afwachting van de Europese norm. Wij kunnen ons niet permitteren om onze klanten een mindere dienstverlening te geven. Dat betekent eigenlijk dat wij, als banksector, SEPA drie keer gaan betalen. Want, zonder enige schroom, wij hebben hier in België de goedkoopste, de beste, de veiligste en de comfortabelste betaaldiensten in de wereld.

Dus wat gaan we moeten doen? Eerst en vooral moeten we investeren om het minimale SEPA-instrumenten te bouwen. Dan moeten we al wat in België meer is, bovenop SEPA erbij bouwen. Electrabel gaat namelijk geen facturen beginnen uitsturen zonder gestructureerde mededeling. En de derde investering: onze huidige, nationale systemen moeten we hoogst waarschijnlijk nog enkele jaren onderhouden, want de overstap van alle klanten – particulieren, KMO’s, grote bedrijven en overheid – dat zie ik niet gebeuren tegen 2010.

De deadline van eind 2010 zal dus niet gehaald worden?
Dat zal niet gehaald worden. Wie gaat het snelst zijn? Waarschijnlijk de grote bedrijven. Een Bekaert of een Caterpillar ziet onmiddellijk dat als je met één rekening heel Europa kunt bestrijken, je kapitaalskosten flink verminderen. Een Carrefour is in Rijsel bij Carte Bancaire aangesloten, en in Kortrijk bij Banksys, dat zijn twee onderhandelingen met twee leveranciers. De particulieren zullen dan volgen, als ze van Electrabel een nieuwe factuur krijgen. Een KMO die alleen locaal werkt, waarom zou die door al die last gaan, zijn boekhoudprogramma aanpassen enzovoort? Die gaan wat later zijn. Maar ons groot probleem, denk ik, zal de overheid zijn. De overheid is een belangrijke betaler en ontvanger. Zij werkt vaak met circulaire cheques. Dat zijn geen SEPA-instrumenten, dat moet dus worden aangepast.

Nu zegt zowel Mc- Creevy als de Europese Centrale Bank dat de overheden een voorbeeldfunctie moeten hebben inzake SEPA. Maar eergisteren is McCreevy SEPA komen verdedigen op Ecofin, en de Fransen en de Duitsers haalden de schouders op. McCreevy heeft moeten inbinden en zeggen: doe eerst maar een kosten- batenanalyse. Ik vrees dat die analyse niet positief zal uitvallen, want een overheid heeft niet veel cross-border betalingen.

Zegt u nu dat SEPA op de lange baan zal worden geschoven?
Wij als banksector hopen van niet, want wij investeren massaal. Voor ons mag het dus zo snel mogelijk gaan. Maar wij moeten klanten bedienen, en als de klant niet wil… Maar terug naar die gestructureerde mededeling. Veel computersystemen bij bedrijven zijn daarop gebaseerd. Wat zal daarmee gebeuren?

Dat gaat niet verdwijnen, dat kunnen wij ons niet permitteren. Dus wij moeten alleszins in die Belgische versie steken. Dat is mogelijk, er zijn 140 karakters voor de communicatie, we kunnen daar de eerste 12 van nemen voor de gestructureerde mededeling. Dus op IT-vlak zal dat meevallen voor onze klanten. Men zal wel de rekeningnummers zien veranderen. Maar waarschijnlijk gaan banken conversiediensten tussen IBAN en de Belgische rekeningnummers aanbieden. Ik denk niet dat de consumenten er veel van zullen voelen. Voor grotere bedrijven zijn het wel grote veranderingen, in die zin dat het aantal posities in een rekeningnummer verandert, een beetje zoals bij de euro. Ze moeten hun IT aanpassen aan nieuwe normen, zoals een nieuwe lay-out van betalingen. Vrij ernstige veranderingen. Maar niet ondoenbaar. En de grote ondernemingen zullen ook de grote winnaars zijn.

Zijn de Belgische banken in staat om de SEPA deadlines zoals ze er nu staan te halen?
Ja. Zelfs te goed, want op het vlak van kaarten zijn we voorloper. Maar dat is ook zoiets: wij leven in tijden van globalisering. Wij hebben prachtige Belgische instrumenten. En er zijn ook prachtige instrumenten op wereldschaal, zoals Swift, Visa en Mastercard. Daartussen moeten we nu een Europees systeem wringen. Is dat op lange termijn noodzakelijk? Dat is een vraag die je kunt stellen. Wij geloven in SEPA, maar op langere termijn is er eerder een wereldwijde dan een Europese convergentie.

Je kunt je ook afvragen: zou er geen natuurlijke convergentie zijn op langere termijn? Banken als ING en Fortis werken in België met Banksys en in Nederland met Interpay. Bij een volgende investeringscyclus, zouden ING en Fortis wel aangestuurd hebben op een samenwerking tussen beide. Dus door de banken die Europees worden, zou de infrastructuur vanzelf gevolgd zijn.

Men zegt dat de kleinere banken het niet halen, en dat dit de consolidatie in de banksector kan versnellen?
Kleine banken hebben per definitie een probleem door de enorm snelle informatisering van de bankwereld. Dat gaat er met SEPA niet op verbeteren. Maar de meeste kleine banken hebben een pakket gekocht, zoals bijvoorbeeld Callatay & Wouters, en kunnen dus de kosten van die veranderingen delen. Er zal wel een probleem zijn voor kleine banken die er aan houden hun eigen informatica te doen.

Het zou ook mogelijk zijn dat kleine bedrijven met grote gaan samenwerken voor clearing?
Ja. In Engeland waren er, dacht ik, maar vijf clearing banks, die dus de vereffening van de betalingen doen. Alle andere banken werkten met die vijf. Dat fenomeen ga je meer en meer zien. We gaan nu naar Europese clearing, als kleine Belgische bank koppelen aan zo’n groot Europees systeem, dat zal niet evident zijn. Dan kunnen die kleinere banken dat aan één van de grotere overlaten, als een soort outsourcing.

U zegt dat België jaren voorloopt op de rest van Europa. Maar verliezen we die voorsprong nu niet, omdat iedereen terugvalt op die grootste gemene deler van SEPA?
Ja, maar dat is natuurlijk het probleem van de plaats van België in Europa. We zijn een speler met weinig kritische massa. Onze Banksys is waarschijnlijk beter dan Cartes Bancaires, maar Banksys heeft een domein van 10 miljoen inwoners en Cartes Bancaires van 60 miljoen. De rekening is gemaakt. Een nieuwe chipkaart kan Cartes Bankcaires afschrijven op 60 miljoen mensen, en Banksys op 10. Ja, luister, dan kost het Banksys zes keer meer.

Maar eigenlijk laat België Banksys gewoon schieten, want België zal zelf geen Europees clearing bedrijf uitbouwen?
Banksys was heel innovatief. Kijk naar Proton. Ook Banxafe, een aparte terminal voor betalen op internet, daar waren wij de eersten in. Nu zien we dat Proton moeilijk een Europese standaard kan worden. Dat Banxafe niet is aangeslagen omdat er nog geen USB was en er enorm veel drivers nodig waren. We wilden innoveren maar we hadden de kritische massa niet. En we leven in een wereld waar niemand weet hoe we morgen gaan betalen – misschien met een chipkaart, misschien met een contactless kaart, misschien iets dat in je gsm zit of RFID. Wij weten dat niet, en wij gaan dat niet bepalen. Dat wordt bepaald op een markt waar de kritische massa groot genoeg is.