Google vs. Australië: een nationaal akkefietje met globale gevolgen?
In december vorig jaar stemde het Australisch parlement een nieuwe ‘gedragscode’ rond het tonen van nieuwssnippets in Google Search en Facebook. Nieuwssnippets zijn korte tekstfragmenten van nieuwsartikels die doorlinken naar de originele bron. De wet kwam tot stand nadat tientallen, vooral regionale, kranten door een gebrek aan inkomsten tijdens de pandemie plotseling verdwenen. Facebook en Google werden daar mede voor verantwoordelijk gesteld, omdat hun businessmodel nadelig uitvalt voor de nieuwsuitgevers. Een nieuwe wet moest ervoor zorgen dat uitgevers een correcte vergoeding krijgen voor de getoonde content.
De procedure om het advertentiemonopolie van techgiganten te doorbreken is ook in Australië al enkele jaren aan de gang. De coronacrisis die het Australische medialandschap zwaar trof spoorde de regering aan tot het nemen van drastische maatregelen. Google was absoluut niet te spreken over het wetsvoorstel en het bedrijf dreigde er zelfs even mee haar businessactiviteiten op te doeken in Australië. Volgens Google betekende de wet ‘het einde van het vrije internet’. Maar premier Scott Morrison hield voet bij stuk en duwde de mediawet er toch door. Na een onderhoudend gesprek tussen beide partijen besloot Google op eigen initiatief een deal te sluiten met de belangrijkste nieuwsuitgevers van Australië. Google zou haar News Showcase platform uitbreiden naar het land. Daarmee lijkt Google dus te zwichten voor de druk die de regering legde op de techgigant.
Waarom is nieuws zo belangrijk voor Google?
Hoe komt het dan dat rond het wel of niet betalen voor nieuwssnippets een rel van die omvang kan ontstaan? In essentie gaat het uiteraard over advertentie-inkomsten. Google en Facebook verdienen niets aan het nieuws zelf, maar wel aan alle advertenties die zij verkopen rond de nieuwsberichten. Het standpunt van Google luidt dat zij de nieuwsuitgevers extra bezoekers bezorgen door naar hun websites door te linken, wat ongetwijfeld zal kloppen, maar in de praktijk leidt dat niet tot extra inkomsten voor de uitgevers. De Australische marktwaakhond concludeerde na een grootschalig onderzoek dat Google, YouTube en Facebook alleen al 80% van alle advertentie-inkomsten opstrijken.
De verhoudingen kwamen pas echt tot uiting toen de economie het zwaar te verduren kreeg door de pandemie. Veel mediabedrijven konden nog nauwelijks het hoofd boven water houden, terwijl de techgiganten kwartaal na kwartaal hun advertentie-inkomsten zagen stijgen. Er is dus zeker nood aan een wetgeving die de ongelijkheden in de advertentiesector wegwerkt.
Europa kijkt mee
En juist daarom kan deze case zo significant zijn. Australië is namelijk een van de eerste staten die een wet heeft uitgewerkt met praktische richtlijnen die kleinere mediabedrijven wat meer ademruimte geven om te kunnen onderhandelen met Google en Facebook. Europa ging het Oceanische land voor in 2019, met de omstreden auteursrechtwet Artikel 13. Die stelde zwart op wit dat alle nieuwscontent auteursrechtelijk beschermd is, met uitzondering van hyperlinks vergezeld van ‘zeer korte samenvattingen’. De wet stelt de platformen rechtstreeks aansprakelijk voor de content die door gebruikers gedeeld wordt. Techgiganten moeten een fair deel van de inkomsten die zij rechtstreeks en onrechtstreeks genereren uit nieuws afstaan aan uitgevers.
Omdat de wet nog ruimte laat voor interpretatie (wat is een ‘fair deel’ bijvoorbeeld?), heeft de wet bijna twee jaar na de stemming in het Europese parlement nog maar nauwelijks concrete invullingen gekregen. Europese wetsartikelen worden pas bindend als een lidstaat ze in haar eigen nationale grondwet heeft omgezet. De deadline om dat te doen is twee jaar later bijna verlopen, maar de meeste lidstaten nemen een afwachtende houding aan. Ook in Europa maakt Google zeer duidelijk dat zij niet willen betalen voor nieuwscontent, omwille van dezelfde argumentatie dat zij de uitgevers juist een gunst verlenen.
In september 2019 behaalde Google een grote overwinning bij het Europese Hof. Enkele jaren geleden probeerden Duitse nieuwsuitgevers Google onder druk te zetten om een vergoeding te betalen voor de nieuwssnippets. Ze boycotten Google door geen nieuws meer te delen via Google News, maar de uitgevers zagen zich genoodzaakt de boycot snel terug te draaien omdat zij hun verkeer zagen ineenstuiken. VG Media, een belangengroep bestaande uit 200 Duitse uitgevers stapte naar het Duitse hooggerechtshof dat op zijn beurt advies vroeg aan de hoogte Europese juridische instelling. Die oordeelde dat op basis van de auteursrechtwet in de Duitse grondwet Google niet kon verplicht worden om uitgevers te betalen. De hele case hield dus vooral de scheefgetrokken machtsverhoudingen in stand.
Frankrijk was een van de eerste landen die de Europese wet omzette naar de praktijk. Dat gebeurde vrijwel meteen na de stemming. Maar ook de Franse regering heeft heel wat werk moeten verzetten om Google te doen buigen. Google reageerde door een jaar lang geen nieuwssnippets meer te tonen in Frankrijk, wat opnieuw negatieve gevolgen had voor de uitgevers. Een doorbraak kwam er begin dit jaar toen Google aan de onderhandelingstafel schoof om een akkoord te bereiken met de grootste Franse uitgevers. Maar daarmee is de zaak zeker nog niet afgerond.
Een veranderend klimaat
Australië en Frankrijk scheppen het precedent dat geen enkel bedrijf boven de wet staat, zelfs niet Google. En dat gaat in de zeer nabije toekomst leiden tot gelijkaardige cases waarbij advertenties vaak de inzet zullen zijn. We zagen het voorbije jaar het politieke klimaat wereldwijd vijandiger worden ten aanzien van de grote technologiebedrijven. Dat de technologiesector floreert tijdens een van de grootste economische crisissen van de eenentwintigste eeuw heeft zeer veel afgunst gewekt. Overheden gaan plots op zoek naar middelen om de bedrijven die zij jarenlang onbestraft hun gang hebben laten gaan opnieuw onder controle te krijgen. Het businessmodel van bedrijven zoals Google en Facebook zal de komende jaren nog vaak ter discussie staan.
Wat betreft de nieuwssnippets heeft Google vorig jaar een gulden middenweg willen vinden. In oktober kwam de techgigant op de proppen met de News Showcase. Met dat nieuwe nieuwsplatform wil Google in een sfeer van co-creatie samenwerken met nieuwsuitgevers. Google verleent de uitgevers via een licentiemodel toegang tot het platform zodat zij hun content kunnen presenteren zoals zij dat zelf willen. News Showcase is een stap in de goede richting, maar of het ook leidt tot een betere verdeling van de advertentie-inkomsten, dat is eerder twijfelachtig.
